سپیده قُلیان فعال مدنی و زندانی سیاسی ایرانی است که در بیست و پنجم اسفند ۱۴۰۱ بلافاصله پس از آزادی از زندان اوین به دلیل شعار دادن علیه علی خامنه‌ای با حمله نیروهای حکومتی بازداشت شد. اما سپیده قُلیان کیست و چه اتفافاتی در زندگی او رخ داده است تا به این مرحله از شجاعت برسد؟ در این مقاله سوابق و مبارزات سپیده قلیان علیه جمهوری اسلامی را بررسی خواهیم کرد.
سپیده قلیان کیست؟
سپیده قُلیان، متولد یکم مهر ۱۳۷۳، فعال مدنی محبوس در زندان است که تا کنون بارها مورد آزار و اذیت و بازداشت نیروهای حکومتی قرار گرفته است. اما علیرغم این آزار و اذیت‌ها، اگر زندگینامه سپیده قُلیان را مرور کنیم چیزی جز شجاعت به چشم نمیخورد.
اولین دوره بازداشت سپیده قُلیان
سپیده قلیان برای اولین بار ششم اسفند ۱۳۹۵، در دوران دانشجویی در رشته دامپزشکی به دلیل آنچه بعد‌ها «فعالیت در فضای مجازی» عنوان شده بود با هجوم نیروهای حکومتی به منزل پدری‌اش بازداشت شد. به نقل از برخی منابع، پیگیری وضعیت برخی زندانیان سیاسی گمنام و همچنین فعالیت‌های محیط زیستی دلیل اصلی بازداشت خانوم قُلیان در سال ۱۳۹۵ بوده است.
ماموران هنگام بازداشت خانوم او را مورد ضرب و جرح قرار دادند و خانواده او را تهدید کردند که در مورد بازداشتش سکوت کنند.
سپیده قُلیان در نخستین دوره بازداشت خود توسط نیروهای حکومتی به مکانی نامعلوم منتقل شد و پس از مدتی کوتاهی، البته با تحمل شکنجه و تهدید‌ها جهت توقف کنشگری‌های مدنی، آزاد شد.
دومین دوره بازداشت سپیده قُلیان در سال ۹۷
علیرغم تهدید و شکنجه، سپیده قُلیان از کنشگری مدنی خود دست نکشید و بالعکس، با شرکت در اعتراضات کارگران شرکت نیشگر هفت تپه این فعالیت‌ها را تشدید کرد. فعالیت‌های خانوم قُلیان اما به مذاق سران جمهوری اسلامی خوش نیامد و در آبان ماه ۱۳۹۷ این فعال مدنی به همراه گروهی دیگر از کارگران هفت تپه از جمله اسماعیل بخشی بازداشت شد.
در این دوره بازداشت، قرار بازداشت یک ماهه برای خانوم قُلیان صادر شد. در ملاقات با خانواده و همچنین بعد از آزادی در روز ۲۷ آذر ۹۷ با وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی، سپیده قُلیان از شکنجه خود در زندان خبر داد. عسل محمدی، فعال مدنی، در صفحه اینستاگرام خود نیز تایید کرده بود که در مدت بازداشت شاهد شکنجه اسماعیل بخشی و سپیده قُلیان بوده است.
۲۹ دی ماه ۱۳۹۷ صدا و سیمای جمهوری اسلامی برنامه‌ای به نام «طراحی سوخته» را پخش کرد و در آن سعی کرد علیه اسماعیل بخشی و سپیده قُلیان پرونده سازی کند. در این برنامه از عکس‌های جمعی عادی به عنوان مدرک علیه این دو نفر استفاده شد و آن‌ها عناصر آموزش دیده وابسته به کشورهای خارجی معرفی شدند. اعترافات اجباری سپیده قُلیان و اسماعیل بخشی نیز در این برنامه از تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شد که وجود تناقض‌های فراوان در این اعترافات واکنش‌های زیادی را در بین فعالان مدنی و کاربران فضای مجازی به همراه داشت.
یک روز بعد از پخش این برنامه، نیروهای حکومتی با حمله به خانه سپیده قُلیان و اسماعیل بخشی آن‌ها را بازداشت کردند. نیروهای حکومتی بدون هیچ حکمی قصد بازداشت خانوم قُلیان را داشتند که همین مسئله با مقاومت برادر وی، مهدی قُلیان، همراه بود و در نهایت نیروهای حکومتی با ضرب و شتم، سپیده قُلیان و برادرش را بازداشت کردند.
«خدا رحم قُلیان» پدر سپیده قُلیان در مصاحبه با ایران وایر داستان هولناکی را از بازداشت دخترش نقل کرده است:
«ساعت هفت صبح ۱۲مامور مرد و دو مامور زن با خشونت ریختند خانه ما، دندان‌های پسرم را شکستند، من و همسرم را کتک زدند و حتی گلوی همسرم را با چاقو زخمی کردند. گفتند دخترت را هم می کشیم. سپیده فریاد می‌زد. برادرش رفت که از او دفاع کند اما او را هم دست و پا بسته به صندوق عقب انداختند. حتی اجازه ندادند لباسش را عوض کند.»
مهدی قُلیان بعد از حضور ۱۰ روز بازداشت در حالی که علائم شکنجه در او مشهود بود به قید وثیقه از زندان آزاد شد.
بیستم اسفند ۹۷، سپیده قُلیان از زندان سپیدار اهواز یک نامه منتشر کرد و سال نو را به مردم ایران تبریک گفت. نهم اردیبهشت ماه ۱۳۹۸خانوم قُلیان همراه اسماعیل بخشی و امیر امیر قلی به زندان اوین تهران منتقل شد. بعد از زندانی بودن حدود یک ماه در بند زنان زندان اوین، سپیده قُلیان سیزدهم خرداد ۱۳۹۸ به زندان قرچک ورامین منتقل شد.
نهم مرداد ماه ۱۳۹۸ و در حالی که هنوز سپیده قُلیان بدون هیچ محاکمه‌ای در زندان به سر می‌برد، مهدی قُلیان خبر داد که خواهرش اعلام کرده است تا زمان برگزاری دادگاه خود و در اعتراض به آزار و اذیت خانواده اش دست به اعتصاب غذا می‌زند. حدود یک هفته بعد از آغاز اعتصاب غذا، حال خانوم قُلیان رو به وخامت گذاشت و به نقل از برخی منابع داخل زندان، وی تنها با ویلچر قادر به حرکت بود. مسئولان زندان اما در عوض بررسی شرایط او به او گفتند که اعتصاب خود را بشکند.
۱۳ مرداد ۱۳۹۸ وکیل مدافع سپیده قُلیان از پایان اعتصاب غذای موکلش در زندان قرچک در شهر ری خبر داد.جمال‌الدین حیدری‌منش در صفحه اینستاگرام خود نوشت: اقداماتی برای تحقق خواسته‌های موکلش، از جمله تهیه ۱۲ عدد ویلچر، بهبود کیفیت غذا، تهیه آب‌سردکن و رنگ‌آمیزی سالن انجام شده است.
سپیده قلیان به ۱۸ سال حبس محکوم شد
براساس اعلام وکیل سپیده قُلیان در ۱۶ شهریور ۱۳۹۸، شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران در یک «حکم غیرمستدل و بدون توجه به دفاعیات مطروحه در دادگاه» موکلش را مجموعا به ۱۸ سال زندان محکوم کرده است. براساس این حکم، خانم قُلیان به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی» به ۷ سال، به اتهام «عضویت در گروه گام» به ۷ سال، به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به یک سال و نیم زندان و به اتهام «نشر اکاذیب» به دوسال و نیم زندان محکوم شد. بعد از حکم دادگاه، خانوم قُلیان در آبان ماه ۱۳۹۸ با قرار وثیقه ۱.۵ میلیارد تومانی به صورت موقت از زندان قرچک ورامین آزاد شد. آذر ماه همین سال، حکم نهایی در مورد پرونده خانوم قُلیان صادر شد و وی به تحمل ۵ سال زندان محکوم گردید.
افشاگری در مورد بازجوخبرنگاران
دی ماه ۱۳۹۸ سپیده قُلیان در حساب توییتری خود اعلام کرد که از رئیس صدا و سیما، سردبیر خبری ۲۰:۳۰ و آمنه سادات ذبیح پور به دلیل مشارکت در اعترافات اجباری شکایت کرده است. به گفته خانوم قُلیان بعد از اینکه او ساعت‌ها مورد شکنجه‌های جسمی و روحی شدید قرار گرفته بود، آمنه سادات ذبیح پور در اتاق بازجویی او حاضر می‌شود و متنی را که باید در جلو دوربین بخواند در جلو او قرار می‌دهد.
عدم پذیرش عفو رهبری
سپیده قلیان روز سه‌شنبه ۲۷ خرداد در صفحه اینستاگرام خود، اعلام کرد در پرونده کارگران شرکت نیشکر هفت‌تپه مشمول عفو نشده است. این فعال مدنی توضیح داد:
«امروز به اجرای احکام رفتم ولی هیچ ابلاغیه‌ای مبنی بر اینکه باید خودم را برای رفتن به زندان معرفی کنم به من داده نشد».
«زمانی که وارد دادسرای اوین شدم قاضی شعبه اول اجرای احکام به یک سرباز گفت که سرکار، خانم قلیان را بفرستید داخل. پرسیدم که جریان عفو چیه؟ گفتند یک درخواست عفو بنویس به رهبری تا ببینیم چکار می‌توانیم برایت انجام بدهیم. وقتی گفتم من درخواست عفو نمی‌نویسم، گفتند که بازداشت و به زندان قرچک منتقل می‌شوی».
«از اول هم با وثیقه گذاشتن مخالف بودم چون هیچ جرمی مرتکب نشده‌ام. اما به اصرار خانواده‌ام وثیقه گذاشتم و آزاد شدم».
«با خانواده تماس گرفتم و گفتم مرا به زندان قرچک منتقل کردند. بعد از تماس، گفتند که تعهد بده از شهر خارج نمی‌شوی و روز یکشنبه خودت را برای اجرای حکم به زندان قرچک معرفی می‌کنی. من قبول کردم و موقتا بیرون آمدم تا روز یکشنبه به زندان برگردم»
توضیحات تکمیلی درخصوص اتفاقات امروز : pic.twitter.com/WTrWS7hxwW
— sepideqoliyan (@sepideqoliyan) June 16, 2020
خانوم قلیان در بعد از معرفی خود در عوض زندان قرچک برای تحمل دوره محکومیت خود به زندان اوین منتقل شد.
انتقال با دستبند و پا بند به زندان بوشهر
بیستم اسفند ماه ۱۳۹۹ سپیده قُلیان بدون اطلاع قبلی با دستبند و پا بند به زندان بوشهر منتقل شد. این درحالی است که به این فعال مدنی گفته شده بود به زندان سپیدار اهواز منتقل می‌شود اما هنگام پیاده شدن از خودرو متوجه شده است که به زندان بوشهر منتقل شده است. در زندان بوشهر، اصول تفکیک زندانیان رعایت نشده و به همین سبب در تیر ماه ۱۴۰۰ خانوم قُلیان به همراه محبوبه رضایی، دیگر زندانی سیاسی، توسط زندانیان جرائم خشن مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. به گفته شاهدان عینی، این اتفاق در مقابل چشمان مسئولان زندان رخ داده و به نوعی توسط آن‌ها برنامه ریزی شده بود.
ابتلا سپیده قُلیان به کرونا در زندان بوشهر و شکایت اداره کل زندان‌ها
بیست و دوم مرداد ماه ۱۴۰۱، وکیل سپیده قُلیان از ابتلا او به بیماری کرونا در زندان خبر داد. اما علیرغم تایید بیماری کرونا او، مسئولان زندان در ابتدا از ارائه مرخصی استعلاجی به خانوم قُلیان خودداری کردند و بعد از حدود یک هفته در ۲۸ مرداد ۱۴۰۰ این فعال مدنی به مرخصی آمد. بعد آمدن مرخصی، هجدهم شهریور ۱۴۰۱ سپیده قُلیان در توییتی از بند زنان زندان مرکزی بوشهر به عنوان «جایی که نزدیک آخر دنیا است» نام برده و گزارشی از شکنجه‌ها، بدرفتاری‌ها و شرایط نگهداری زنان زندانی در این زندان منتشر کرد.
خانوم قُلیان در توییت به موارد متعدد شکنجه، صیغه زنان نیازمند به مردان و اجباری بودن حجاب به جز در تخت خواب اشاره کرد. این توییت فعال مدنی جوان سبب شد که اداره کل زندان‌های بوشهر از سپیده قُلیان شکایت کند.
خجالت می‌کشم تو روزی که شاهد شکنجه‌ی نوید افکاری رو کشتن، خبر از شکایت اداره‌ی سازمان‌های بوشهر بدم.اما چاره‌ای نیست. «نجات‌دهنده در گور خفته است» و صدا به صدا نمی‌رسه.این ابلاغیه ۲ روز پیش به دستم رسید و جمهوری اسلامی یه بار دیگه ثابت کرد که جواب دادخواهی و حقیقت،سرکوب و انتقامه pic.twitter.com/0Hf8KenI9K
— sepideqoliyan (@sepideqoliyan) September 22, 2021
بازگشت به زندان بعد از مرخصی
دوشنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۰ مهدی قُلیان، در اینستاگرام خود نوشت که شبانه «بیش از ۳۰ مامور به خانه سپیده قلیان حمله کرده، او را از منزل ربوده و به مکان نامعلومی منتقل کردند».
انتقال مجدد به زندان اوین و دوباره کرونا
امیر رئیسیان، وکیل سپیده قُلیان روز پنج‌شنبه، ۲۲ مهر ۱۴۰۰، در توییتر شخصی خود نوشت که سپیده قلیان بعد از دو روز بی‌خبری با خانواده تماس گرفته و گفته است که از اهواز به بوشهر برده شده و از بوشهر به تهران و زندان اوین (بند ۲۰۹) منتقل شده است.
دلیل انتقال کنشگر مدنی به زندان اوین بازجویی درباره شکایت سازمان زندان‌های بوشهر به دلیل افشاگری‌های او از وضعیت زندانیان بود.
اسفند ماه ۱۴۰۰ سپیده بار دیگر در زندان اوین به بیماری کرونا مبتلا شد اما اینبار علیرغم وخیم‌تر بودن حالش با مرخصی استعلاجی وی موافقت نشد.
اعتصاب غذا و انتقال به بیمارستان
به نقل از رادیو فردا و به گفته نرگس محمدی، دیگر فعال مدنی زندانی در اوین، خانم قلیان از روز جمعه، ۱۸ شهریور ۱۴۰۱، در اعتراض به بلاتکلیفی خود و عدم رسیدگی به درخواستش مبنی بر انتقال به زندانی در شهر محل زندگی پدر و مادرش، اعتصاب غذای خود را آغاز کرد.
به گفته خانم محمدی، سپیده قلیان چند روز پس از اعتصاب غذا به دلیل وخیم شدن وضعیت جسمانی‌اش به بیمارستان منتقل شده است.
آزادی از زندان اوین و بازداشت مجدد بعد از ۴ ساعت
سپیده قُلیان روز چهارشنبه ۲۴ اسفند ۱۴۰۲ در صفحه توییتر خود خبر داد که بعد از تحمل چهار سال و هفت ماه زندان، آزاد شد.خانم قلیان در ادامه نوشته است:
«اینبار به امید آزادی ایران اومدم بیرون. به امید آزادی خیلی زود عزیزانم سپیده کاشانی، نیلوفر بیانی، زهرا زه‌‌تاب‌چی، بهاره هدایت، گلرخ ایرایی، ناهید تقوی و همه زندانیان سیاسی».
ویدئویی از هنگام آزادی او از زندان نیز منتشر شده است که او بدون حجاب اجباری، فریاد می‌زند: «خامنه‌ای ضحاک، می‌کِشیمت زیر خاک».
بعد از چهار سال و هفت ماه از پرونده هفت‌تپه آزاد شدم. اینبار به امید آزادی ایران اومدم بیرون! به امید آزادی خیلی زود عزیزانم سپیده کاشانی، نیلوفر بیانی، زهرا زه‌‌تاب‌چی، بهاره هدایت، گلرخ ایرایی، ناهید تقوی و همه زندانیان سیاسی مخصوصا زنان زندانی. #ژن_ژیان_ئازادی pic.twitter.com/xsatUX1vZf
— sepideqoliyan (@sepideqoliyan) March 15, 2023
حدود ۴ ساعت بعد از انتشار این ویدئو در توییتر، خودرو سپیده قُلیان در مسیر بازگشت به خانه توسط نیروهای حکومتی متوقف شد و او مجدد بازداشت و به زندان اوین منتقل گردید. هم اکنون حدود یک هفته از بازداشت مجدد خانوم قُلیان می‌گذرد و هیچ توضیحی از طرف مقامات جمهوری اسلامی در این باره ارائه نشده است.
